dersveriyor
  8.sınıf fen konusu
 
1.ünite

18

Anaht şeysiz üremeflüp yaraland›¤›m›zda, nas›l oluyor da bir süre sonra yaralar›m›z iyilefliyor? Baharda dallar›flturdu¤unu gözlemlediniz mi? A¤açlar, kabuklar›nda oluflanfl›k yo¤urt nas›l oluyor da bir litre sütün yo¤urda dönüflmesiniısa bir sürede bizi hasta edebilecek kadar nas›lğalıyor? Küçücük bir tohumdan metrelerce uzunlukta bir ağac›n nasıl olufltu¤unu biliyor muyuz?fllayal›m.ğraf albümüme bakıyordum. Albümde ilk gördüğüm, annemin karnında yaklaşık 15ıkken çekilmiş ultrason fotoğrafım oldu. Daha sonra, doğduğum gün çekilmiş bir fotoğrafımışüm... Ellerim, ayaklarım şimdikinden daha küçük... Anne karnındakiğin gelişimini anlatan bir belgeselde üreme hücrelerinden bebeklik evresine ne kadar hızlığini gördüğümde çok şaşırmıştım. Bu görüntüler aklıma birçok soru getirdi. Yumurta ve spermşmesi sonucu döllenme olayının gerçekleştiğini öğrenmiştim. Döllenme sonucu oluşanğişiklikleri geçirerek milyarlarca hücreden oluşan bir canlı hâline geliyor? Küçücük birıl oldu da zamanla bu kadar büyüdüm?flt›ral›mğimizde, bitki hücresinde gerçekleşen hücre bölünmesini inceledik. Acaba hayvanı şekilde mi gerçekleşir? Hücre bölünmesi sırasında, gerçekleflenflt›rmac›flik evrelerini ve bu evrelerdeki farkl›fl›r.fla¤›daki sorular› cevaplamaya çal›fl›r. Bizler deflt›rmac›ya sorular› cevaplarken yard›mc› olal›m.flmektedir?flan hücrelerin özellikleri ana hücreninfliklikleriığımız çal›flmadan yola çıkarak aşağıdaki soruları cevaplayalım.ştu?flir?tüm canl›larda görülen bir olayd›r. Bu olay›n amac› hücre bölünmesininflti¤i canl› veya hücreye ba¤l› olarak yeni hücreler meydana getirmek, yenilenme vefley hücrelerini oluflturmakt›r.flmas› gerekmektedir.fli efley hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir, üreme organlar›nda efley ana hücrelerinden efley hücreleri oluflurkenolmak üzere iki flekilde gerçekleflir.flur.fl›yan maddenin (kal›t›mfllang›c›nda kromozom ad› verilen yap›laraflür.flemay› inceleyelim. Mitozun ilkfllar. Daha sonraki evrelerdeında dizilen kromozomlar ikiye ayr›larak, hücrenin karfl›l›kl› kutuplar›nağru hareket eder. Böylece oluflacak hücrelerin ikisi de kromozomlar›n, dolay›s›ylafl olur. Bu şekilde çekirdek bölünmesiniırasındağü gibi ortadan ikiye boğumlanır ve mitoz bölünme tamamlanır.flarak hücre ikiye bölünür.flur. Oluşan bu hücrelerı sayı ve özellikteki kromozomları içerir. Vücut hücreleri anne vefla¤›daki tabloda, farklı türdeki canlılara ait kromozom sayıları verilmiştir.ı sayıda kromozom sayısına sahip canlılar görüyor muyuz?ıları aynı olan bu canl›lar›n birbirinden farklı olmalarının sebebiıları ile canlıların büyüklüğü ve gelişmişliği arasındaşki var mıdır? Tablodaki bilgilerden yola ç›karak kromozom say›lar› fazlaısı 94 olan deniz y›ld›z›n›n insandan dahaşmiş olduğunu söyleyebilir miyiz?flen mitozu anlatal›m.flflt›ral›m, Haz›rlanal›mğımızda bulunan patateslerin üzerinde bazen filizlerinştuğunu görürüz. Sizce bu filizler zamanla gelişerek yeni patateslerşturabilir mi? Benzer şekilde, kuru soğanın da sıcak bir ortamdaşil yapraklar oluşturduğunu görmüşsünüzdür. Bitkilerin dal, yaprak gibi“vejetatif üreme” olarakfltu¤unu görmüflsünüzdür. Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüzeker begonya da vejetatif üreme ile ço¤al›r. Siz de vejetatif üreme ileşka bitkilere örnekler verebilir misiniz?At ‹nsan Soğanğreltiıldızı64 46 16 500 78 94 16 60ığı 46ği 8ğrelti Otu 500ğunu onarmasııflmas›ğüt dalının toprağa dikilerek yeni birşturmasııcak ve nemli ortamda bekletilen kuruğandan yeşil yapraklarının oluşmasıfla¤›daki sorular›n cevaplar›n› defterimize yazal›m.ıların hayatı için önemi nedir? Örnek vererek açıklayalım.fla¤›daki resimler hayvan hücresinde gerçekleflen mitozun evrelerine aittir.fl›k hâlde verilen resimlerin numaralar›n› -evrelerin gerçekleflme s›ras›na göredefterimizeflen olaylar› birer cümle ile aç›klayal›m.fla¤›daki sorular› yandaki tabloya göre cevaplayal›m.flmifllik düzeyi aras›nda bir iliflki var m›d›r? Neden?flen afla¤›daki olaylardanflan ç›k›nt›larflerek yeni hidralar› oluflturur. Hidralarda görünen bu ço¤almaekli tomurcuklanma olarak adland›r›l›r. Deniz anas›, sünger gibi canl›larıldıktan sonraşlemeleri olabilir mi?ılar da bölünerek ürer. Örneğin amipğe ulaşınca foto¤rafta görüldü¤üşturur.efleysiz üremeekilleridir. Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleflir. Ana canlıdan tamamenıların oluşması fleklinde gerçekleflen bufley hücreleri rol almaz.ğu kopan bir kertenkelenin kuyruğunu yeniden oluflturmas›,ıldızının kopan kolunu yenilemesi mitozla gerçekleşen yenilenmeıdır. Toprak solucanlar›n›n birçok parçaya ayr›lsa bile her parças›n›nğinden yeni kan hücrelerinin oluşması, kırılan kemiklerin onarılması,ın zamanla iyileşmesi de bir çeşit yenilenme değil midir?ğimiz örneklerden de anlaşıldığı gibi mitoz, canlıların vücut hücrelerinde görülen bir bölünmeeklidir. Çok hücrelilerde büyüme ve yenilenmeyi sağlarken tek hücrelilerde üremeyi sağlar.ar Kavramlar

18

 

Anahtar Kavramlar

 

kromozom

hücre bölünmesi

mitoz

e

 

Mitoz

 

budanan a¤açlar›n yeni dallar olu

yaralar› kendi kendilerine kapatabilir mi?

Maya olarak kullan›lan bir ka

sa¤layabiliyor? Vücudumuza giren bakteriler çok k

ço

Sizce canl›lar›n üremesini ve büyümesini sa¤layan nedir?

Gelin birlikte “Hücreler Bölünüyor” adl› etkinli¤i yaparak bu sorular›m›za cevap aramaya

ba

 

Dün foto

haftal

 

gördüm. Ne kadar küçükmü

bebe

 

geçildi

hücrelerinin birle

zigot hangi de

bebekken nas

 

19

 

1. Etkinlik

 

Sorgulayal›m, Ara

 

Hücreler Bölünüyor

 

Etkinli

hücrelerinde de bölünme ayn

olaylar nelerdir?

So¤an›n kök hücrelerinde bölünme olaylar›n› gözlemlemek isteyen bir ara

haz›rlad›¤› preparat› mikroskopta inceler. Bölünmenin de¤i

yap›lar› gözlemler. Bunun sonucunda yan tarafta verilen bitki hücresine ait görüntülere ula

Görüntüleri incelerken a

ara

Hücre bölünmesi s›ras›nda hangi olaylar gerçekle

Bölünme sonucunda olu

özelliklerine benzer midir? Neden? Bu görüntülerde görülen farkl›l›klar›n

sebebi ne olabilir?

 

Bunlar› Yapal›m

 

• Yandaki mikroskop görüntülerini inceleyerek bitki hücresinin

bölünmesi s›ras›nda çekirdekte meydana gelen de¤i

anlatal›m.

 

Sonuca Varal›m

 

• Yapt

- Hücre bölünmesi sonucunda kaç hücre olu

- Canl›larda hücre bölünmesi neden gerçekle

 

Hücre bölünmesi

gerçekle

büyümeyi sa¤lamakt›r. Ayr›ca baz› canl›larda yumurta ve sperm gibi e

Bir hücrenin bölünmesi için önce belli bir büyüklü¤e ula

 

20

 

Hücre bölünmesi, bir hücreli canl›lar›n ço¤almas›, çok hücreli canl›lar›n

büyümesi, erkek ve di

olayd›r. Hücre bölünmesi, büyüme ve yaralar›n onar›lmas› için vücut hücrelerinde

 

mitoz

 

mayoz

Hücre mitoz s›ras›nda birbirini takip eden farkl›

evrelerden geçer. Bu evreler s›ras›nda çekirde¤in ve

sitoplazman›n bölünmesiyle iki yavru hücre olu

Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve

canl›n›n kal›tsal özelliklerini ta

maddesi) birer kopyas› yap›l›r. Bu kal›t›m maddesi

mitozun ba

dönü

Hayvan hücresinde mitozu gösteren yandaki

evresinde kromozomlar belirgin hâlde görülmeye ba

hücrenin ortas

do

kal›t›m maddesinin birer kopyas›n› alm›

tamamlayan hücre, sitoplazma bölünmesine geçer. Sitoplazma bölünmesi s

hayvan hücresi görüldü

Bitki hücresinde hayvan hücresinden farkl› olarak hücrenin ortas›nda ara lamel ad›

verilen bir yap› olu

Mitoz bölünmede, ana hücreden iki yavru hücre olu

ana hücre ile ayn

babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Bir tak›m hâlinde kromozom içeren

hücreler “n” ile gösterilir. Bir tak›m (n) anneden, bir tak›m (n) babadan gelmek

üzere iki tak›m kromozom bulunduran hücreler ise “2n” ile gösterilir. Örne¤in

insanlar›n vücut hücrelerinin kromozom say›s› 2n=46’d›r. Öyleyse insanlar›n

vücut hücrelerinde 23 çift kromozom oldu¤unu söyleyebiliriz.

A

Tabloda, ayn

Kromozom say

ne olabilir? Kromozom say

bir ili

olan canl›lar›n, örne¤in kromozom say

geli

Bir model yaparak bitki ve hayvan hücrelerinde gerçekle

Haz›rlad›¤›m›z modelleri s›n›f›m›zda sergileyelim.

 

Ara

 

Mutfa

olu

olu

ye

k›s›mlar›ndan yeni bir bitki meydana gelmesi

adland›r›l›r. Gül ve sö¤ütün kesilen dallar›n›n topra¤a dikilmesiyle yeni gül

ve sö¤üt olu

 

fl

ço¤alan ba

 

Kromozom

 

3

 

12. s.

 

Tür

E

Otu

Köpek

Deniz

Y

 

Güvercin Keçi

 

2n

 

Hayvan Hücresinde

Mitoz

 

2n=4

2n=4

2n=4

çekirdek

kutup kutup

hücre

zar›

sitoplazma

sitoplazma

bölünmesi

 

Mitoz

 

21

 

Hücre Bölünmesi ve Kal›t›m

 

Tür 2n

 

Moli Bal

Sirke Sine

E

‹nsan 46

Patates 48

 

a. Kertenkelenin kopan kuyru

 

b. Boyumuzun uzamas

 

c. Embriyodan bebe¤in olu

d. Sö

bitkiyi olu

 

e. Civcivin tavuk hâline gelmesi

f. Tüberküloz mikrobunun vücutta ço¤alarak

hastal›¤a neden olmas›

g. S

so

 

A

1. Mitozun canl

2. A

a. Kar›

yazal›m.

b. Mitozda gerçekle

3. A

a. “2n” neyi ifade etmektedir?

b. Tablodaki canl›lar›n kromozom say›s› ile bu canl›lar›n

geli

c. Mitoz geçiren patatesin yaprak hücrelerinin kromozom

say›s› kaçt›r? Aç›klayal›m.

4. Mitoz sonucunda gerçekle

hangileri büyüme, hangileri üreme, hangileri yenilenme olarak nitelendirilebilir?

1 2 3 4 5 6

 

Kendimizi De¤erlendirelim

 

7

Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüz hidran›n vücudunda olu

büyüyüp geli

 

fl

da tomurcuklanarak ço¤al›r. Hamur yaparken, maya kullan

niçin bir süre bekleriz? Bunun sebebi maya hücrelerinin tomurcuklanarak

kendilerini e

Baz› canl

belirli bir büyüklü

gibi bölünerek kendine benzer yavru amipler

olu

Bölünerek ço¤alma, vejetatif üreme ve tomurcuklanma

 

ş

kendisine benzeyen yavru canl

olayda e

Kuyru

denizy

olaylar

tam bir solucan› meydana getirebilece¤ini biliyor muydunuz? ‹nsanlarda

kemik ili

yaralar

Verdi

 

ş

 

Hidra

 

5

 

14. s.

 

4

 

13. s.

 

amip

Amip

 

Denizy›ld›z›

 

kromozom

şeysiz üremeflüp yaraland›¤›m›zda, nas›l oluyor da bir süre sonra yaralar›m›z iyilefliyor? Baharda dallar›flturdu¤unu gözlemlediniz mi? A¤açlar, kabuklar›nda oluflanfl›k yo¤urt nas›l oluyor da bir litre sütün yo¤urda dönüflmesiniısa bir sürede bizi hasta edebilecek kadar nas›lğalıyor? Küçücük bir tohumdan metrelerce uzunlukta bir ağac›n nasıl olufltu¤unu biliyor muyuz?fllayal›m.ğraf albümüme bakıyordum. Albümde ilk gördüğüm, annemin karnında yaklaşık 15ıkken çekilmiş ultrason fotoğrafım oldu. Daha sonra, doğduğum gün çekilmiş bir fotoğrafımışüm... Ellerim, ayaklarım şimdikinden daha küçük... Anne karnındakiğin gelişimini anlatan bir belgeselde üreme hücrelerinden bebeklik evresine ne kadar hızlığini gördüğümde çok şaşırmıştım. Bu görüntüler aklıma birçok soru getirdi. Yumurta ve spermşmesi sonucu döllenme olayının gerçekleştiğini öğrenmiştim. Döllenme sonucu oluşanğişiklikleri geçirerek milyarlarca hücreden oluşan bir canlı hâline geliyor? Küçücük birıl oldu da zamanla bu kadar büyüdüm?flt›ral›mğimizde, bitki hücresinde gerçekleşen hücre bölünmesini inceledik. Acaba hayvanı şekilde mi gerçekleşir? Hücre bölünmesi sırasında, gerçekleflenflt›rmac›flik evrelerini ve bu evrelerdeki farkl›fl›r.fla¤›daki sorular› cevaplamaya çal›fl›r. Bizler deflt›rmac›ya sorular› cevaplarken yard›mc› olal›m.flmektedir?flan hücrelerin özellikleri ana hücreninfliklikleriığımız çal›flmadan yola çıkarak aşağıdaki soruları cevaplayalım.ştu?flir?tüm canl›larda görülen bir olayd›r. Bu olay›n amac› hücre bölünmesininflti¤i canl› veya hücreye ba¤l› olarak yeni hücreler meydana getirmek, yenilenme vefley hücrelerini oluflturmakt›r.flmas› gerekmektedir.fli efley hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir, üreme organlar›nda efley ana hücrelerinden efley hücreleri oluflurkenolmak üzere iki flekilde gerçekleflir.flur.fl›yan maddenin (kal›t›mfllang›c›nda kromozom ad› verilen yap›laraflür.flemay› inceleyelim. Mitozun ilkfllar. Daha sonraki evrelerdeında dizilen kromozomlar ikiye ayr›larak, hücrenin karfl›l›kl› kutuplar›nağru hareket eder. Böylece oluflacak hücrelerin ikisi de kromozomlar›n, dolay›s›ylafl olur. Bu şekilde çekirdek bölünmesiniırasındağü gibi ortadan ikiye boğumlanır ve mitoz bölünme tamamlanır.flarak hücre ikiye bölünür.flur. Oluşan bu hücrelerı sayı ve özellikteki kromozomları içerir. Vücut hücreleri anne vefla¤›daki tabloda, farklı türdeki canlılara ait kromozom sayıları verilmiştir.ı sayıda kromozom sayısına sahip canlılar görüyor muyuz?ıları aynı olan bu canl›lar›n birbirinden farklı olmalarının sebebiıları ile canlıların büyüklüğü ve gelişmişliği arasındaşki var mıdır? Tablodaki bilgilerden yola ç›karak kromozom say›lar› fazlaısı 94 olan deniz y›ld›z›n›n insandan dahaşmiş olduğunu söyleyebilir miyiz?flen mitozu anlatal›m.flflt›ral›m, Haz›rlanal›mğımızda bulunan patateslerin üzerinde bazen filizlerinştuğunu görürüz. Sizce bu filizler zamanla gelişerek yeni patateslerşturabilir mi? Benzer şekilde, kuru soğanın da sıcak bir ortamdaşil yapraklar oluşturduğunu görmüşsünüzdür. Bitkilerin dal, yaprak gibi“vejetatif üreme” olarakfltu¤unu görmüflsünüzdür. Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüzeker begonya da vejetatif üreme ile ço¤al›r. Siz de vejetatif üreme ileşka bitkilere örnekler verebilir misiniz?At ‹nsan Soğanğreltiıldızı64 46 16 500 78 94 16 60ığı 46ği 8ğrelti Otu 500ğunu onarmasııflmas›ğüt dalının toprağa dikilerek yeni birşturmasııcak ve nemli ortamda bekletilen kuruğandan yeşil yapraklarının oluşmasıfla¤›daki sorular›n cevaplar›n› defterimize yazal›m.ıların hayatı için önemi nedir? Örnek vererek açıklayalım.fla¤›daki resimler hayvan hücresinde gerçekleflen mitozun evrelerine aittir.fl›k hâlde verilen resimlerin numaralar›n› -evrelerin gerçekleflme s›ras›na göredefterimizeflen olaylar› birer cümle ile aç›klayal›m.fla¤›daki sorular› yandaki tabloya göre cevaplayal›m.flmifllik düzeyi aras›nda bir iliflki var m›d›r? Neden?flen afla¤›daki olaylardanflan ç›k›nt›larflerek yeni hidralar› oluflturur. Hidralarda görünen bu ço¤almaekli tomurcuklanma olarak adland›r›l›r. Deniz anas›, sünger gibi canl›larıldıktan sonraşlemeleri olabilir mi?ılar da bölünerek ürer. Örneğin amipğe ulaşınca foto¤rafta görüldü¤üşturur.efleysiz üremeekilleridir. Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleflir. Ana canlıdan tamamenıların oluşması fleklinde gerçekleflen bufley hücreleri rol almaz.ğu kopan bir kertenkelenin kuyruğunu yeniden oluflturmas›,ıldızının kopan kolunu yenilemesi mitozla gerçekleşen yenilenmeıdır. Toprak solucanlar›n›n birçok parçaya ayr›lsa bile her parças›n›nğinden yeni kan hücrelerinin oluşması, kırılan kemiklerin onarılması,ın zamanla iyileşmesi de bir çeşit yenilenme değil midir?ğimiz örneklerden de anlaşıldığı gibi mitoz, canlıların vücut hücrelerinde görülen bir bölünmeeklidir. Çok hücrelilerde büyüme ve yenilenmeyi sağlarken tek hücrelilerde üremeyi sağlar.cre bölünmesi

18

 

Anahtar Kavramlar

 

kromozom

hücre bölünmesi

mitoz

e

 

Mitoz

 

budanan a¤açlar›n yeni dallar olu

yaralar› kendi kendilerine kapatabilir mi?

Maya olarak kullan›lan bir ka

sa¤layabiliyor? Vücudumuza giren bakteriler çok k

ço

Sizce canl›lar›n üremesini ve büyümesini sa¤layan nedir?

Gelin birlikte “Hücreler Bölünüyor” adl› etkinli¤i yaparak bu sorular›m›za cevap aramaya

ba

 

Dün foto

haftal

 

gördüm. Ne kadar küçükmü

bebe

 

geçildi

hücrelerinin birle

zigot hangi de

bebekken nas

 

19

 

1. Etkinlik

 

Sorgulayal›m, Ara

 

Hücreler Bölünüyor

 

Etkinli

hücrelerinde de bölünme ayn

olaylar nelerdir?

So¤an›n kök hücrelerinde bölünme olaylar›n› gözlemlemek isteyen bir ara

haz›rlad›¤› preparat› mikroskopta inceler. Bölünmenin de¤i

yap›lar› gözlemler. Bunun sonucunda yan tarafta verilen bitki hücresine ait görüntülere ula

Görüntüleri incelerken a

ara

Hücre bölünmesi s›ras›nda hangi olaylar gerçekle

Bölünme sonucunda olu

özelliklerine benzer midir? Neden? Bu görüntülerde görülen farkl›l›klar›n

sebebi ne olabilir?

 

Bunlar› Yapal›m

 

• Yandaki mikroskop görüntülerini inceleyerek bitki hücresinin

bölünmesi s›ras›nda çekirdekte meydana gelen de¤i

anlatal›m.

 

Sonuca Varal›m

 

• Yapt

- Hücre bölünmesi sonucunda kaç hücre olu

- Canl›larda hücre bölünmesi neden gerçekle

 

Hücre bölünmesi

gerçekle

büyümeyi sa¤lamakt›r. Ayr›ca baz› canl›larda yumurta ve sperm gibi e

Bir hücrenin bölünmesi için önce belli bir büyüklü¤e ula

 

20

 

Hücre bölünmesi, bir hücreli canl›lar›n ço¤almas›, çok hücreli canl›lar›n

büyümesi, erkek ve di

olayd›r. Hücre bölünmesi, büyüme ve yaralar›n onar›lmas› için vücut hücrelerinde

 

mitoz

 

mayoz

Hücre mitoz s›ras›nda birbirini takip eden farkl›

evrelerden geçer. Bu evreler s›ras›nda çekirde¤in ve

sitoplazman›n bölünmesiyle iki yavru hücre olu

Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve

canl›n›n kal›tsal özelliklerini ta

maddesi) birer kopyas› yap›l›r. Bu kal›t›m maddesi

mitozun ba

dönü

Hayvan hücresinde mitozu gösteren yandaki

evresinde kromozomlar belirgin hâlde görülmeye ba

hücrenin ortas

do

kal›t›m maddesinin birer kopyas›n› alm›

tamamlayan hücre, sitoplazma bölünmesine geçer. Sitoplazma bölünmesi s

hayvan hücresi görüldü

Bitki hücresinde hayvan hücresinden farkl› olarak hücrenin ortas›nda ara lamel ad›

verilen bir yap› olu

Mitoz bölünmede, ana hücreden iki yavru hücre olu

ana hücre ile ayn

babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Bir tak›m hâlinde kromozom içeren

hücreler “n” ile gösterilir. Bir tak›m (n) anneden, bir tak›m (n) babadan gelmek

üzere iki tak›m kromozom bulunduran hücreler ise “2n” ile gösterilir. Örne¤in

insanlar›n vücut hücrelerinin kromozom say›s› 2n=46’d›r. Öyleyse insanlar›n

vücut hücrelerinde 23 çift kromozom oldu¤unu söyleyebiliriz.

A

Tabloda, ayn

Kromozom say

ne olabilir? Kromozom say

bir ili

olan canl›lar›n, örne¤in kromozom say

geli

Bir model yaparak bitki ve hayvan hücrelerinde gerçekle

Haz›rlad›¤›m›z modelleri s›n›f›m›zda sergileyelim.

 

Ara

 

Mutfa

olu

olu

ye

k›s›mlar›ndan yeni bir bitki meydana gelmesi

adland›r›l›r. Gül ve sö¤ütün kesilen dallar›n›n topra¤a dikilmesiyle yeni gül

ve sö¤üt olu

 

fl

ço¤alan ba

 

Kromozom

 

3

 

12. s.

 

Tür

E

Otu

Köpek

Deniz

Y

 

Güvercin Keçi

 

2n

 

Hayvan Hücresinde

Mitoz

 

2n=4

2n=4

2n=4

çekirdek

kutup kutup

hücre

zar›

sitoplazma

sitoplazma

bölünmesi

 

Mitoz

 

21

 

Hücre Bölünmesi ve Kal›t›m

 

Tür 2n

 

Moli Bal

Sirke Sine

E

‹nsan 46

Patates 48

 

a. Kertenkelenin kopan kuyru

 

b. Boyumuzun uzamas

 

c. Embriyodan bebe¤in olu

d. Sö

bitkiyi olu

 

e. Civcivin tavuk hâline gelmesi

f. Tüberküloz mikrobunun vücutta ço¤alarak

hastal›¤a neden olmas›

g. S

so

 

A

1. Mitozun canl

2. A

a. Kar›

yazal›m.

b. Mitozda gerçekle

3. A

a. “2n” neyi ifade etmektedir?

b. Tablodaki canl›lar›n kromozom say›s› ile bu canl›lar›n

geli

c. Mitoz geçiren patatesin yaprak hücrelerinin kromozom

say›s› kaçt›r? Aç›klayal›m.

4. Mitoz sonucunda gerçekle

hangileri büyüme, hangileri üreme, hangileri yenilenme olarak nitelendirilebilir?

1 2 3 4 5 6

 

Kendimizi De¤erlendirelim

 

7

Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüz hidran›n vücudunda olu

büyüyüp geli

 

fl

da tomurcuklanarak ço¤al›r. Hamur yaparken, maya kullan

niçin bir süre bekleriz? Bunun sebebi maya hücrelerinin tomurcuklanarak

kendilerini e

Baz› canl

belirli bir büyüklü

gibi bölünerek kendine benzer yavru amipler

olu

Bölünerek ço¤alma, vejetatif üreme ve tomurcuklanma

 

ş

kendisine benzeyen yavru canl

olayda e

Kuyru

denizy

olaylar

tam bir solucan› meydana getirebilece¤ini biliyor muydunuz? ‹nsanlarda

kemik ili

yaralar

Verdi

 

ş

 

Hidra

 

5

 

14. s.

 

4

 

13. s.

 

amip

Amip

 

Denizy›ld›z›

 

mitoz

e

şeysiz üreme

Mitoz

budanan a¤açlar›n yeni dallar olu

yaralar› kendi kendilerine kapatabilir mi?

Maya olarak kullan›lan bir ka

sa¤layabiliyor? Vücudumuza giren bakteriler çok k

ço

Sizce canl›lar›n üremesini ve büyümesini sa¤layan nedir?

Gelin birlikte “Hücreler Bölünüyor” adl› etkinli¤i yaparak bu sorular›m›za cevap aramaya

ba

flüp yaraland›¤›m›zda, nas›l oluyor da bir süre sonra yaralar›m›z iyilefliyor? Baharda dallar›flturdu¤unu gözlemlediniz mi? A¤açlar, kabuklar›nda oluflanfl›k yo¤urt nas›l oluyor da bir litre sütün yo¤urda dönüflmesiniısa bir sürede bizi hasta edebilecek kadar nas›lğalıyor? Küçücük bir tohumdan metrelerce uzunlukta bir ağac›n nasıl olufltu¤unu biliyor muyuz?fllayal›m.

Dün foto

haftal

ğraf albümüme bakıyordum. Albümde ilk gördüğüm, annemin karnında yaklaşık 15ıkken çekilmiş ultrason fotoğrafım oldu. Daha sonra, doğduğum gün çekilmiş bir fotoğrafımı

gördüm. Ne kadar küçükmü

bebe

şüm... Ellerim, ayaklarım şimdikinden daha küçük... Anne karnındakiğin gelişimini anlatan bir belgeselde üreme hücrelerinden bebeklik evresine ne kadar hızlı

geçildi

hücrelerinin birle

zigot hangi de

bebekken nas

ğini gördüğümde çok şaşırmıştım. Bu görüntüler aklıma birçok soru getirdi. Yumurta ve spermşmesi sonucu döllenme olayının gerçekleştiğini öğrenmiştim. Döllenme sonucu oluşanğişiklikleri geçirerek milyarlarca hücreden oluşan bir canlı hâline geliyor? Küçücük birıl oldu da zamanla bu kadar büyüdüm?

19

1. Etkinlik

Sorgulayal›m, Ara

flt›ral›m

Hücreler Bölünüyor

Etkinli

hücrelerinde de bölünme ayn

olaylar nelerdir?

So¤an›n kök hücrelerinde bölünme olaylar›n› gözlemlemek isteyen bir ara

haz›rlad›¤› preparat› mikroskopta inceler. Bölünmenin de¤i

yap›lar› gözlemler. Bunun sonucunda yan tarafta verilen bitki hücresine ait görüntülere ula

Görüntüleri incelerken a

ara

Hücre bölünmesi s›ras›nda hangi olaylar gerçekle

Bölünme sonucunda olu

özelliklerine benzer midir? Neden? Bu görüntülerde görülen farkl›l›klar›n

sebebi ne olabilir?

ğimizde, bitki hücresinde gerçekleşen hücre bölünmesini inceledik. Acaba hayvanı şekilde mi gerçekleşir? Hücre bölünmesi sırasında, gerçekleflenflt›rmac›flik evrelerini ve bu evrelerdeki farkl›fl›r.fla¤›daki sorular› cevaplamaya çal›fl›r. Bizler deflt›rmac›ya sorular› cevaplarken yard›mc› olal›m.flmektedir?flan hücrelerin özellikleri ana hücrenin

Bunlar› Yapal›m

• Yandaki mikroskop görüntülerini inceleyerek bitki hücresinin

bölünmesi s›ras›nda çekirdekte meydana gelen de¤i

anlatal›m.

fliklikleri

Sonuca Varal›m

• Yapt

- Hücre bölünmesi sonucunda kaç hücre olu

- Canl›larda hücre bölünmesi neden gerçekle

ığımız çal›flmadan yola çıkarak aşağıdaki soruları cevaplayalım.ştu?flir?

Hücre bölünmesi

gerçekle

büyümeyi sa¤lamakt›r. Ayr›ca baz› canl›larda yumurta ve sperm gibi e

Bir hücrenin bölünmesi için önce belli bir büyüklü¤e ula

tüm canl›larda görülen bir olayd›r. Bu olay›n amac› hücre bölünmesininflti¤i canl› veya hücreye ba¤l› olarak yeni hücreler meydana getirmek, yenilenme vefley hücrelerini oluflturmakt›r.flmas› gerekmektedir.

20

Hücre bölünmesi, bir hücreli canl›lar›n ço¤almas›, çok hücreli canl›lar›n

büyümesi, erkek ve di

olayd›r. Hücre bölünmesi, büyüme ve yaralar›n onar›lmas› için vücut hücrelerinde

fli efley hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir

mitoz

, üreme organlar›nda efley ana hücrelerinden efley hücreleri oluflurken

mayoz

Hücre mitoz s›ras›nda birbirini takip eden farkl›

evrelerden geçer. Bu evreler s›ras›nda çekirde¤in ve

sitoplazman›n bölünmesiyle iki yavru hücre olu

Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve

canl›n›n kal›tsal özelliklerini ta

maddesi) birer kopyas› yap›l›r. Bu kal›t›m maddesi

mitozun ba

dönü

Hayvan hücresinde mitozu gösteren yandaki

evresinde kromozomlar belirgin hâlde görülmeye ba

hücrenin ortas

do

kal›t›m maddesinin birer kopyas›n› alm›

tamamlayan hücre, sitoplazma bölünmesine geçer. Sitoplazma bölünmesi s

hayvan hücresi görüldü

Bitki hücresinde hayvan hücresinden farkl› olarak hücrenin ortas›nda ara lamel ad›

verilen bir yap› olu

Mitoz bölünmede, ana hücreden iki yavru hücre olu

ana hücre ile ayn

babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Bir tak›m hâlinde kromozom içeren

hücreler “n” ile gösterilir. Bir tak›m (n) anneden, bir tak›m (n) babadan gelmek

üzere iki tak›m kromozom bulunduran hücreler ise “2n” ile gösterilir. Örne¤in

insanlar›n vücut hücrelerinin kromozom say›s› 2n=46’d›r. Öyleyse insanlar›n

vücut hücrelerinde 23 çift kromozom oldu¤unu söyleyebiliriz.

A

Tabloda, ayn

Kromozom say

ne olabilir? Kromozom say

bir ili

olan canl›lar›n, örne¤in kromozom say

geli

Bir model yaparak bitki ve hayvan hücrelerinde gerçekle

Haz›rlad›¤›m›z modelleri s›n›f›m›zda sergileyelim.

olmak üzere iki flekilde gerçekleflir.flur.fl›yan maddenin (kal›t›mfllang›c›nda kromozom ad› verilen yap›laraflür.flemay› inceleyelim. Mitozun ilkfllar. Daha sonraki evrelerdeında dizilen kromozomlar ikiye ayr›larak, hücrenin karfl›l›kl› kutuplar›nağru hareket eder. Böylece oluflacak hücrelerin ikisi de kromozomlar›n, dolay›s›ylafl olur. Bu şekilde çekirdek bölünmesiniırasındağü gibi ortadan ikiye boğumlanır ve mitoz bölünme tamamlanır.flarak hücre ikiye bölünür.flur. Oluşan bu hücrelerı sayı ve özellikteki kromozomları içerir. Vücut hücreleri anne vefla¤›daki tabloda, farklı türdeki canlılara ait kromozom sayıları verilmiştir.ı sayıda kromozom sayısına sahip canlılar görüyor muyuz?ıları aynı olan bu canl›lar›n birbirinden farklı olmalarının sebebiıları ile canlıların büyüklüğü ve gelişmişliği arasındaşki var mıdır? Tablodaki bilgilerden yola ç›karak kromozom say›lar› fazlaısı 94 olan deniz y›ld›z›n›n insandan dahaşmiş olduğunu söyleyebilir miyiz?flen mitozu anlatal›m.

Ara

flflt›ral›m, Haz›rlanal›m

Mutfa

olu

olu

ye

k›s›mlar›ndan yeni bir bitki meydana gelmesi

adland›r›l›r. Gül ve sö¤ütün kesilen dallar›n›n topra¤a dikilmesiyle yeni gül

ve sö¤üt olu

ğımızda bulunan patateslerin üzerinde bazen filizlerinştuğunu görürüz. Sizce bu filizler zamanla gelişerek yeni patateslerşturabilir mi? Benzer şekilde, kuru soğanın da sıcak bir ortamdaşil yapraklar oluşturduğunu görmüşsünüzdür. Bitkilerin dal, yaprak gibi“vejetatif üreme” olarakfltu¤unu görmüflsünüzdür. Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüz

fl

ço¤alan ba

eker begonya da vejetatif üreme ile ço¤al›r. Siz de vejetatif üreme ileşka bitkilere örnekler verebilir misiniz?

Kromozom

3

12. s.

Tür

E

Otu

Köpek

Deniz

Y

At ‹nsan Soğanğreltiıldızı

Güvercin Keçi

2n

64 46 16 500 78 94 16 60

Hayvan Hücresinde

Mitoz

2n=4

2n=4

2n=4

çekirdek

kutup kutup

hücre

zar›

sitoplazma

sitoplazma

bölünmesi

Mitoz

21

Hücre Bölünmesi ve Kal›t›m

Tür 2n

Moli Bal

Sirke Sine

E

‹nsan 46

Patates 48

ığı 46ği 8ğrelti Otu 500

a. Kertenkelenin kopan kuyru

ğunu onarması

b. Boyumuzun uzamas

ı

c. Embriyodan bebe¤in olu

d. Sö

bitkiyi olu

flmas›ğüt dalının toprağa dikilerek yeni birşturması

e. Civcivin tavuk hâline gelmesi

f. Tüberküloz mikrobunun vücutta ço¤alarak

hastal›¤a neden olmas›

g. S

so

ıcak ve nemli ortamda bekletilen kuruğandan yeşil yapraklarının oluşması

A

1. Mitozun canl

2. A

a. Kar›

yazal›m.

b. Mitozda gerçekle

3. A

a. “2n” neyi ifade etmektedir?

b. Tablodaki canl›lar›n kromozom say›s› ile bu canl›lar›n

geli

c. Mitoz geçiren patatesin yaprak hücrelerinin kromozom

say›s› kaçt›r? Aç›klayal›m.

4. Mitoz sonucunda gerçekle

hangileri büyüme, hangileri üreme, hangileri yenilenme olarak nitelendirilebilir?

1 2 3 4 5 6

fla¤›daki sorular›n cevaplar›n› defterimize yazal›m.ıların hayatı için önemi nedir? Örnek vererek açıklayalım.fla¤›daki resimler hayvan hücresinde gerçekleflen mitozun evrelerine aittir.fl›k hâlde verilen resimlerin numaralar›n› -evrelerin gerçekleflme s›ras›na göredefterimizeflen olaylar› birer cümle ile aç›klayal›m.fla¤›daki sorular› yandaki tabloya göre cevaplayal›m.flmifllik düzeyi aras›nda bir iliflki var m›d›r? Neden?flen afla¤›daki olaylardan

Kendimizi De¤erlendirelim

7

Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüz hidran›n vücudunda olu

büyüyüp geli

flan ç›k›nt›larflerek yeni hidralar› oluflturur. Hidralarda görünen bu ço¤alma

fl

da tomurcuklanarak ço¤al›r. Hamur yaparken, maya kullan

niçin bir süre bekleriz? Bunun sebebi maya hücrelerinin tomurcuklanarak

kendilerini e

Baz› canl

belirli bir büyüklü

gibi bölünerek kendine benzer yavru amipler

olu

Bölünerek ço¤alma, vejetatif üreme ve tomurcuklanma

ekli tomurcuklanma olarak adland›r›l›r. Deniz anas›, sünger gibi canl›larıldıktan sonraşlemeleri olabilir mi?ılar da bölünerek ürer. Örneğin amipğe ulaşınca foto¤rafta görüldü¤üşturur.efleysiz üreme

ş

kendisine benzeyen yavru canl

olayda e

Kuyru

denizy

olaylar

tam bir solucan› meydana getirebilece¤ini biliyor muydunuz? ‹nsanlarda

kemik ili

yaralar

Verdi

ekilleridir. Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleflir. Ana canlıdan tamamenıların oluşması fleklinde gerçekleflen bufley hücreleri rol almaz.ğu kopan bir kertenkelenin kuyruğunu yeniden oluflturmas›,ıldızının kopan kolunu yenilemesi mitozla gerçekleşen yenilenmeıdır. Toprak solucanlar›n›n birçok parçaya ayr›lsa bile her parças›n›nğinden yeni kan hücrelerinin oluşması, kırılan kemiklerin onarılması,ın zamanla iyileşmesi de bir çeşit yenilenme değil midir?ğimiz örneklerden de anlaşıldığı gibi mitoz, canlıların vücut hücrelerinde görülen bir bölünme

ş

eklidir. Çok hücrelilerde büyüme ve yenilenmeyi sağlarken tek hücrelilerde üremeyi sağlar.

Hidra

5

14. s.

4

2.ünite

amip

Amip

Deniz şeysiz üremeflüp yaralan şeysiz üremeflüp yaraland›¤›m›zda, nas›l oluyor da bir süre sonra yaralar›m›z iyilefliyor? Baharda dallar›flturdu¤unu gözlemlediniz mi? A¤açlar, kabuklar›nda oluflanfl›k yo¤urt nas›l oluyor da bir litre sütün yo¤urda dönüflmesiniısa bir sürede bizi hasta edebilecek kadar nas›lğalıyor? Küçücük bir tohumdan metrelerce uzunlukta bir ağac›n nasıl olufltu¤unu biliyor muyuz?fllayal›m.ğraf albümüme bakıyordum. Albümde ilk gördüğüm, annemin karnında yaklaşık 15ıkken çekilmiş ultrason fotoğrafım oldu. Daha sonra, doğduğum gün çekilmiş bir fotoğrafımışüm... Ellerim, ayaklarım şimdikinden daha küçük... Anne karnındakiğin gelişimini anlatan bir belgeselde üreme hücrelerinden bebeklik evresine ne kadar hızlığini gördüğümde çok şaşırmıştım. Bu görüntüler aklıma birçok soru getirdi. Yumurta ve spermşmesi sonucu döllenme olayının gerçekleştiğini öğrenmiştim. Döllenme sonucu oluşanğişiklikleri geçirerek milyarlarca hücreden oluşan bir canlı hâline geliyor? Küçücük birıl oldu da zamanla bu kadar büyüdüm?flt›ral›mğimizde, bitki hücresinde gerçekleşen hücre bölünmesini inceledik. Acaba hayvanı şekilde mi gerçekleşir? Hücre bölünmesi sırasında, gerçekleflenflt›rmac›flik evrelerini ve bu evrelerdeki farkl›fl›r.fla¤›daki sorular› cevaplamaya çal›fl›r. Bizler deflt›rmac›ya sorular› cevaplarken yard›mc› olal›m.flmektedir?flan hücrelerin özellikleri ana hücreninfliklikleriığımız çal›flmadan yola çıkarak aşağıdaki soruları cevaplayalım.ştu?flir?tüm canl›larda görülen bir olayd›r. Bu olay›n amac› hücre bölünmesininflti¤i canl› veya hücreye ba¤l› olarak yeni hücreler meydana getirmek, yenilenme vefley hücrelerini oluflturmakt›r.flmas› gerekmektedir.fli efley hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir, üreme organlar›nda efley ana hücrelerinden efley hücreleri oluflurkenolmak üzere iki flekilde gerçekleflir.flur.fl›yan maddenin (kal›t›mfllang›c›nda kromozom ad› verilen yap›laraflür.flemay› inceleyelim. Mitozun ilkfllar. Daha sonraki evrelerdeında dizilen kromozomlar ikiye ayr›larak, hücrenin karfl›l›kl› kutuplar›nağru hareket eder. Böylece oluflacak hücrelerin ikisi de kromozomlar›n, dolay›s›ylafl olur. Bu şekilde çekirdek bölünmesiniırasındağü gibi ortadan ikiye boğumlanır ve mitoz bölünme tamamlanır.flarak hücre ikiye bölünür.flur. Oluşan bu hücrelerı sayı ve özellikteki kromozomları içerir. Vücut hücreleri anne vefla¤›daki tabloda, farklı türdeki canlılara ait kromozom sayıları verilmiştir.ı sayıda kromozom sayısına sahip canlılar görüyor muyuz?ıları aynı olan bu canl›lar›n birbirinden farklı olmalarının sebebiıları ile canlıların büyüklüğü ve gelişmişliği arasındaşki var mıdır? Tablodaki bilgilerden yola ç›karak kromozom say›lar› fazlaısı 94 olan deniz y›ld›z›n›n insandan dahaşmiş olduğunu söyleyebilir miyiz?flen mitozu anlatal›m.flflt›ral›m, Haz›rlanal›mğımızda bulunan patateslerin üzerinde bazen filizlerinştuğunu görürüz. Sizce bu filizler zamanla gelişerek yeni patateslerşturabilir mi? Benzer şekilde, kuru soğanın da sıcak bir ortamdaşil yapraklar oluşturduğunu görmüşsünüzdür. Bitkilerin dal, yaprak gibi“vejetatif üreme” olarakfltu¤unu görmüflsünüzdür. Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüzeker begonya da vejetatif üreme ile ço¤al›r. Siz de vejetatif üreme ileşka bitkilere örnekler verebilir misiniz?At ‹nsan Soğanğreltiıldızı64 46 16 500 78 94 16 60ığı 46ği 8ğrelti Otu 500ğunu onarmasııflmas›ğüt dalının toprağa dikilerek yeni birşturmasııcak ve nemli ortamda bekletilen kuruğandan yeşil yapraklarının oluşmasıfla¤›daki sorular›n cevaplar›n› defterimize yazal›m.ıların hayatı için önemi nedir? Örnek vererek açıklayalım.fla¤›daki resimler hayvan hücresinde gerçekleflen mitozun evrelerine aittir.fl›k hâlde verilen resimlerin numaralar›n› -evrelerin gerçekleflme s›ras›na göredefterimizeflen olaylar› birer cümle ile aç›klayal›m.fla¤›daki sorular› yandaki tabloya göre cevaplayal›m.flmifllik düzeyi aras›nda bir iliflki var m›d›r? Neden?flen afla¤›daki olaylardanflan ç›k›nt›larflerek yeni hidralar› oluflturur. Hidralarda görünen bu ço¤almaekli tomurcuklanma olarak adland›r›l›r. Deniz anas›, sünger gibi canl›larıldıktan sonraşlemeleri olabilir mi?ılar da bölünerek ürer. Örneğin amipğe ulaşınca foto¤rafta görüldü¤üşturur.efleysiz üremeekilleridir. Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleflir. Ana canlıdan tamamenıların oluşması fleklinde gerçekleflen bufley hücreleri rol almaz.ğu kopan bir kertenkelenin kuyruğunu yeniden oluflturmas›,ıldızının kopan kolunu yenilemesi mitozla gerçekleşen yenilenmeıdır. Toprak solucanlar›n›n birçok parçaya ayr›lsa bile her parças›n›nğinden yeni kan hücrelerinin oluşması, kırılan kemiklerin onarılması,ın zamanla iyileşmesi de bir çeşit yenilenme değil midir?ğimiz örneklerden de anlaşıldığı gibi mitoz, canlıların vücut hücrelerinde görülen bir bölünmeeklidir. Çok hücrelilerde büyüme ve yenilenmeyi sağlarken tek hücrelilerde üremeyi sağlar.d›¤›m›zda, nas›l oluyor da bir süre sonra yaralar›m›z iyilefliyor? Baharda dallar›flturdu¤unu gözlemlediniz mi? A¤açlar, kabuklar›nda oluflanfl›k yo¤urt nas›l oluyor da bir litre sütün yo¤urda dönüflmesiniısa bir sürede bizi hasta edebilecek kadar nas›lğalıyor? Küçücük bir tohumdan metrelerce uzunlukta bir ağac›n nasıl olufltu¤unu biliyor muyuz?fllayal›m.ğraf albümüme bakıyordum. Albümde ilk gördüğüm, annemin karnında yaklaşık 15ıkken çekilmiş ultrason fotoğrafım oldu. Daha sonra, doğduğum gün çekilmiş bir fotoğrafımışüm... Ellerim, ayaklarım şimdikinden daha küçük... Anne karnındakiğin gelişimini anlatan bir belgeselde üreme hücrelerinden bebeklik evresine ne kadar hızlığini gördüğümde çok şaşırmıştım. Bu görüntüler aklıma birçok soru getirdi. Yumurta ve spermşmesi sonucu döllenme olayının gerçekleştiğini öğrenmiştim. Döllenme sonucu oluşanğişiklikleri geçirerek milyarlarca hücreden oluşan bir canlı hâline geliyor? Küçücük birıl oldu da zamanla bu kadar büyüdüm?flt›ral›mğimizde, bitki hücresinde gerçekleşen hücre bölünmesini inceledik. Acaba hayvanı şekilde mi gerçekleşir? Hücre bölünmesi sırasında, gerçekleflenflt›rmac›flik evrelerini ve bu evrelerdeki farkl›fl›r.fla¤›daki sorular› cevaplamaya çal›fl›r. Bizler deflt›rmac›ya sorular› cevaplarken yard›mc› olal›m.flmektedir?flan hücrelerin özellikleri ana hücreninfliklikleriığımız çal›flmadan yola çıkarak aşağıdaki soruları cevaplayalım.ştu?flir?tüm canl›larda görülen bir olayd›r. Bu olay›n amac› hücre bölünmesininflti¤i canl› veya hücreye ba¤l› olarak yeni hücreler meydana getirmek, yenilenme vefley hücrelerini oluflturmakt›r.flmas› gerekmektedir.fli efley hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir, üreme organlar›nda efley ana hücrelerinden efley hücreleri oluflurkenolmak üzere iki flekilde gerçekleflir.flur.fl›yan maddenin (kal›t›mfllang›c›nda kromozom ad› verilen yap›laraflür.flemay› inceleyelim. Mitozun ilkfllar. Daha sonraki evrelerdeında dizilen kromozomlar ikiye ayr›larak, hücrenin karfl›l›kl› kutuplar›nağru hareket eder. Böylece oluflacak hücrelerin ikisi de kromozomlar›n, dolay›s›ylafl olur. Bu şekilde çekirdek bölünmesiniırasındağü gibi ortadan ikiye boğumlanır ve mitoz bölünme tamamlanır.flarak hücre ikiye bölünür.flur. Oluşan bu hücrelerı sayı ve özellikteki kromozomları içerir. Vücut hücreleri anne vefla¤›daki tabloda, farklı türdeki canlılara ait kromozom sayıları verilmiştir.ı sayıda kromozom sayısına sahip canlılar görüyor muyuz?ıları aynı olan bu canl›lar›n birbirinden farklı olmalarının sebebiıları ile canlıların büyüklüğü ve gelişmişliği arasındaşki var mıdır? Tablodaki bilgilerden yola ç›karak kromozom say›lar› fazlaısı 94 olan deniz y›ld›z›n›n insandan dahaşmiş olduğunu söyleyebilir miyiz?flen mitozu anlatal›m.flflt›ral›m, Haz›rlanal›mğımızda bulunan patateslerin üzerinde bazen filizlerinştuğunu görürüz. Sizce bu filizler zamanla gelişerek yeni patateslerşturabilir mi? Benzer şekilde, kuru soğanın da sıcak bir ortamdaşil yapraklar oluşturduğunu görmüşsünüzdür. Bitkilerin dal, yaprak gibi“vejetatif üreme” olarakfltu¤unu görmüflsünüzdür. Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüzeker begonya da vejetatif üreme ile ço¤al›r. Siz de vejetatif üreme ileşka bitkilere örnekler verebilir misiniz?At ‹nsan Soğanğreltiıldızı64 46 16 500 78 94 16 60ığı 46ği 8ğrelti Otu 500ğunu onarmasııflmas›ğüt dalının toprağa dikilerek yeni birşturmasııcak ve nemli ortamda bekletilen kuruğandan yeşil yapraklarının oluşmasıfla¤›daki sorular›n cevaplar›n› defterimize yazal›m.ıların hayatı için önemi nedir? Örnek vererek açıklayalım.fla¤›daki resimler hayvan hücresinde gerçekleflen mitozun evrelerine aittir.fl›k hâlde verilen resimlerin numaralar›n› -evrelerin gerçekleflme s›ras›na göredefterimizeflen olaylar› birer cümle ile aç›klayal›m.fla¤›daki sorular› yandaki tabloya göre cevaplayal›m.flmifllik düzeyi aras›nda bir iliflki var m›d›r? Neden?flen afla¤›daki olaylardanflan ç›k›nt›larflerek yeni hidralar› oluflturur. Hidralarda görünen bu ço¤almaekli tomurcuklanma olarak adland›r›l›r. Deniz anas›, sünger gibi canl›larıldıktan sonraşlemeleri olabilir mi?ılar da bölünerek ürer. Örneğin amipğe ulaşınca foto¤rafta görüldü¤üşturur.efleysiz üremeekilleridir. Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleflir. Ana canlıdan tamamenıların oluşması fleklinde gerçekleflen bufley hücreleri rol almaz.ğu kopan bir kertenkelenin kuyruğunu yeniden oluflturmas›,ıldızının kopan kolunu yenilemesi mitozla gerçekleşen yenilenmeıdır. Toprak solucanlar›n›n birçok parçaya ayr›lsa bile her parças›n›nğinden yeni kan hücrelerinin oluşması, kırılan kemiklerin onarılması,ın zamanla iyileşmesi de bir çeşit yenilenme değil midir?ğimiz örneklerden de anlaşıldığı gibi mitoz, canlıların vücut hücrelerinde görülen bir bölünmeeklidir. Çok hücrelilerde büyüme ve yenilenmeyi sağlarken tek hücrelilerde üremeyi sağlar.

18

 

Anahtar Kavramlar

 

kromozom

hücre bölünmesi

mitoz

e

 

Mitoz

 

18

 

Anahtar Kavramlar

 

kromozom

hücre bölünmesi

mitoz

e

 

Mitoz

 

budanan a¤açlar›n yeni dallar olu

yaralar› kendi kendilerine kapatabilir mi?

Maya olarak kullan›lan bir ka

sa¤layabiliyor? Vücudumuza giren bakteriler çok k

ço

Sizce canl›lar›n üremesini ve büyümesini sa¤layan nedir?

Gelin birlikte “Hücreler Bölünüyor” adl› etkinli¤i yaparak bu sorular›m›za cevap aramaya

ba

 

Dün foto

haftal

 

gördüm. Ne kadar küçükmü

bebe

 

geçildi

hücrelerinin birle

zigot hangi de

bebekken nas

 

19

 

1. Etkinlik

 

Sorgulayal›m, Ara

 

Hücreler Bölünüyor

 

Etkinli

hücrelerinde de bölünme ayn

olaylar nelerdir?

So¤an›n kök hücrelerinde bölünme olaylar›n› gözlemlemek isteyen bir ara

haz›rlad›¤› preparat› mikroskopta inceler. Bölünmenin de¤i

yap›lar› gözlemler. Bunun sonucunda yan tarafta verilen bitki hücresine ait görüntülere ula

Görüntüleri incelerken a

ara

Hücre bölünmesi s›ras›nda hangi olaylar gerçekle

Bölünme sonucunda olu

özelliklerine benzer midir? Neden? Bu görüntülerde görülen farkl›l›klar›n

sebebi ne olabilir?

 

Bunlar› Yapal›m

 

• Yandaki mikroskop görüntülerini inceleyerek bitki hücresinin

bölünmesi s›ras›nda çekirdekte meydana gelen de¤i

anlatal›m.

 

Sonuca Varal›m

 

• Yapt

- Hücre bölünmesi sonucunda kaç hücre olu

- Canl›larda hücre bölünmesi neden gerçekle

 

Hücre bölünmesi

gerçekle

büyümeyi sa¤lamakt›r. Ayr›ca baz› canl›larda yumurta ve sperm gibi e

Bir hücrenin bölünmesi için önce belli bir büyüklü¤e ula

 

20

 

Hücre bölünmesi, bir hücreli canl›lar›n ço¤almas›, çok hücreli canl›lar›n

büyümesi, erkek ve di

olayd›r. Hücre bölünmesi, büyüme ve yaralar›n onar›lmas› için vücut hücrelerinde

 

mitoz

 

mayoz

Hücre mitoz s›ras›nda birbirini takip eden farkl›

evrelerden geçer. Bu evreler s›ras›nda çekirde¤in ve

sitoplazman›n bölünmesiyle iki yavru hücre olu

Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve

canl›n›n kal›tsal özelliklerini ta

maddesi) birer kopyas› yap›l›r. Bu kal›t›m maddesi

mitozun ba

dönü

Hayvan hücresinde mitozu gösteren yandaki

evresinde kromozomlar belirgin hâlde görülmeye ba

hücrenin ortas

do

kal›t›m maddesinin birer kopyas›n› alm›

tamamlayan hücre, sitoplazma bölünmesine geçer. Sitoplazma bölünmesi s

hayvan hücresi görüldü

Bitki hücresinde hayvan hücresinden farkl› olarak hücrenin ortas›nda ara lamel ad›

verilen bir yap› olu

Mitoz bölünmede, ana hücreden iki yavru hücre olu

ana hücre ile ayn

babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Bir tak›m hâlinde kromozom içeren

hücreler “n” ile gösterilir. Bir tak›m (n) anneden, bir tak›m (n) babadan gelmek

üzere iki tak›m kromozom bulunduran hücreler ise “2n” ile gösterilir. Örne¤in

insanlar›n vücut hücrelerinin kromozom say›s› 2n=46’d›r. Öyleyse insanlar›n

vücut hücrelerinde 23 çift kromozom oldu¤unu söyleyebiliriz.

A

Tabloda, ayn

Kromozom say

ne olabilir? Kromozom say

bir ili

olan canl›lar›n, örne¤in kromozom say

geli

Bir model yaparak bitki ve hayvan hücrelerinde gerçekle

Haz›rlad›¤›m›z modelleri s›n›f›m›zda sergileyelim.

 

Ara

 

Mutfa

olu

olu

ye

k›s›mlar›ndan yeni bir bitki meydana gelmesi

adland›r›l›r. Gül ve sö¤ütün kesilen dallar›n›n topra¤a dikilmesiyle yeni gül

ve sö¤üt olu

 

fl

ço¤alan ba

 

Kromozom

 

3

 

12. s.

 

Tür

E

Otu

Köpek

Deniz

Y

 

Güvercin Keçi

 

2n

 

Hayvan Hücresinde

Mitoz

 

2n=4

2n=4

2n=4

çekirdek

kutup kutup

hücre

zar›

sitoplazma

sitoplazma

bölünmesi

 

Mitoz

 

21

 

Hücre Bölünmesi ve Kal›t›m

 

Tür 2n

 

Moli Bal

Sirke Sine

E

‹nsan 46

Patates 48

 

a. Kertenkelenin kopan kuyru

 

b. Boyumuzun uzamas

 

c. Embriyodan bebe¤in olu

d. Sö

bitkiyi olu

 

e. Civcivin tavuk hâline gelmesi

f. Tüberküloz mikrobunun vücutta ço¤alarak

hastal›¤a neden olmas›

g. S

so

 

A

1. Mitozun canl

2. A

a. Kar›

yazal›m.

b. Mitozda gerçekle

3. A

a. “2n” neyi ifade etmektedir?

b. Tablodaki canl›lar›n kromozom say›s› ile bu canl›lar›n

geli

c. Mitoz geçiren patatesin yaprak hücrelerinin kromozom

say›s› kaçt›r? Aç›klayal›m.

4. Mitoz sonucunda gerçekle

hangileri büyüme, hangileri üreme, hangileri yenilenme olarak nitelendirilebilir?

1 2 3 4 5 6

 

Kendimizi De¤erlendirelim

 

7

Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüz hidran›n vücudunda olu

büyüyüp geli

 

fl

da tomurcuklanarak ço¤al›r. Hamur yaparken, maya kullan

niçin bir süre bekleriz? Bunun sebebi maya hücrelerinin tomurcuklanarak

kendilerini e

Baz› canl

belirli bir büyüklü

gibi bölünerek kendine benzer yavru amipler

olu

Bölünerek ço¤alma, vejetatif üreme ve tomurcuklanma

 

ş

kendisine benzeyen yavru canl

olayda e

Kuyru

denizy

olaylar

tam bir solucan› meydana getirebilece¤ini biliyor muydunuz? ‹nsanlarda

kemik ili

yaralar

Verdi

 

ş

 

Hidra

 

5

 

14. s.

 

4

 

13. s.

 

amip

Amip

 

Denizy›ld›z›

 

budanan a¤açlar›n yeni dallar olu

yaralar› kendi kendilerine kapatabilir mi?

Maya olarak kullan›lan bir ka

sa¤layabiliyor? Vücudumuza giren bakteriler çok k

ço

Sizce canl›lar›n üremesini ve büyümesini sa¤layan nedir?

Gelin birlikte “Hücreler Bölünüyor” adl› etkinli¤i yaparak bu sorular›m›za cevap aramaya

ba

 

Dün foto

haftal

 

gördüm. Ne kadar küçükmü

bebe

 

geçildi

hücrelerinin birle

zigot hangi de

bebekken nas

 

19

 

1. Etkinlik

 

Sorgulayal›m, Ara

 

Hücreler Bölünüyor

 

Etkinli

hücrelerinde de bölünme ayn

olaylar nelerdir?

So¤an›n kök hücrelerinde bölünme olaylar›n› gözlemlemek isteyen bir ara

haz›rlad›¤› preparat› mikroskopta inceler. Bölünmenin de¤i

yap›lar› gözlemler. Bunun sonucunda yan tarafta verilen bitki hücresine ait görüntülere ula

Görüntüleri incelerken a

ara

Hücre bölünmesi s›ras›nda hangi olaylar gerçekle

Bölünme sonucunda olu

özelliklerine benzer midir? Neden? Bu görüntülerde görülen farkl›l›klar›n

sebebi ne olabilir?

 

Bunlar› Yapal›m

 

• Yandaki mikroskop görüntülerini inceleyerek bitki hücresinin

bölünmesi s›ras›nda çekirdekte meydana gelen de¤i

anlatal›m.

 

Sonuca Varal›m

 

• Yapt

- Hücre bölünmesi sonucunda kaç hücre olu

- Canl›larda hücre bölünmesi neden gerçekle

 

Hücre bölünmesi

gerçekle

büyümeyi sa¤lamakt›r. Ayr›ca baz› canl›larda yumurta ve sperm gibi e

Bir hücrenin bölünmesi için önce belli bir büyüklü¤e ula

 

20

 

Hücre bölünmesi, bir hücreli canl›lar›n ço¤almas›, çok hücreli canl›lar›n

büyümesi, erkek ve di

olayd›r. Hücre bölünmesi, büyüme ve yaralar›n onar›lmas› için vücut hücrelerinde

 

mitoz

 

mayoz

Hücre mitoz s›ras›nda birbirini takip eden farkl›

evrelerden geçer. Bu evreler s›ras›nda çekirde¤in ve

sitoplazman›n bölünmesiyle iki yavru hücre olu

Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve

canl›n›n kal›tsal özelliklerini ta

maddesi) birer kopyas› yap›l›r. Bu kal›t›m maddesi

mitozun ba

dönü

Hayvan hücresinde mitozu gösteren yandaki

evresinde kromozomlar belirgin hâlde görülmeye ba

hücrenin ortas

do

kal›t›m maddesinin birer kopyas›n› alm›

tamamlayan hücre, sitoplazma bölünmesine geçer. Sitoplazma bölünmesi s

hayvan hücresi görüldü

Bitki hücresinde hayvan hücresinden farkl› olarak hücrenin ortas›nda ara lamel ad›

verilen bir yap› olu

Mitoz bölünmede, ana hücreden iki yavru hücre olu

ana hücre ile ayn

babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Bir tak›m hâlinde kromozom içeren

hücreler “n” ile gösterilir. Bir tak›m (n) anneden, bir tak›m (n) babadan gelmek

üzere iki tak›m kromozom bulunduran hücreler ise “2n” ile gösterilir. Örne¤in

insanlar›n vücut hücrelerinin kromozom say›s› 2n=46’d›r. Öyleyse insanlar›n

vücut hücrelerinde 23 çift kromozom oldu¤unu söyleyebiliriz.

A

Tabloda, ayn

Kromozom say

ne olabilir? Kromozom say

bir ili

olan canl›lar›n, örne¤in kromozom say

geli

Bir model yaparak bitki ve hayvan hücrelerinde gerçekle

Haz›rlad›¤›m›z modelleri s›n›f›m›zda sergileyelim.

 

Ara

 

Mutfa

olu

olu

ye

k›s›mlar›ndan yeni bir bitki meydana gelmesi

adland›r›l›r. Gül ve sö¤ütün kesilen dallar›n›n topra¤a dikilmesiyle yeni gül

ve sö¤üt olu

 

fl

ço¤alan ba

 

Kromozom

 

3

 

12. s.

 

Tür

E

Otu

Köpek

Deniz

Y

 

Güvercin Keçi

 

2n

 

Hayvan Hücresinde

Mitoz

 

2n=4

2n=4

2n=4

çekirdek

kutup kutup

hücre

zar›

sitoplazma

sitoplazma

bölünmesi

 

Mitoz

 

21

 

Hücre Bölünmesi ve Kal›t›m

 

Tür 2n

 

Moli Bal

Sirke Sine

E

‹nsan 46

Patates 48

 

a. Kertenkelenin kopan kuyru

 

b. Boyumuzun uzamas

 

c. Embriyodan bebe¤in olu

d. Sö

bitkiyi olu

 

e. Civcivin tavuk hâline gelmesi

f. Tüberküloz mikrobunun vücutta ço¤alarak

hastal›¤a neden olmas›

g. S

so

 

A

1. Mitozun canl

2. A

a. Kar›

yazal›m.

b. Mitozda gerçekle

3. A

a. “2n” neyi ifade etmektedir?

b. Tablodaki canl›lar›n kromozom say›s› ile bu canl›lar›n

geli

c. Mitoz geçiren patatesin yaprak hücrelerinin kromozom

say›s› kaçt›r? Aç›klayal›m.

4. Mitoz sonucunda gerçekle

hangileri büyüme, hangileri üreme, hangileri yenilenme olarak nitelendirilebilir?

1 2 3 4 5 6

 

Kendimizi De¤erlendirelim

 

7

Yanda foto¤raf›n› gördü¤ünüz hidran›n vücudunda olu

büyüyüp geli

 

fl

da tomurcuklanarak ço¤al›r. Hamur yaparken, maya kullan

niçin bir süre bekleriz? Bunun sebebi maya hücrelerinin tomurcuklanarak

kendilerini e

Baz› canl

belirli bir büyüklü

gibi bölünerek kendine benzer yavru amipler

olu

Bölünerek ço¤alma, vejetatif üreme ve tomurcuklanma

 

ş

kendisine benzeyen yavru canl

olayda e

Kuyru

denizy

olaylar

tam bir solucan› meydana getirebilece¤ini biliyor muydunuz? ‹nsanlarda

kemik ili

yaralar

Verdi

 

ş

 

Hidra

 

5

 

14. s.

 

4

 

13. s.

 

amip

Amip

 

Denizy›ld›z›

 
  Bugün 2 ziyaretçi (3 klik) kişi burdaydı!  
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol